Pojęcie dóbr osobistych zostało przedstawione w poprzednim wpisie. Dzisiaj zajmiemy się natomiast przesłankami jakie muszą zaistnieć by ubiegać się o ochronę dóbr osobistych. 

Przesłanki ochrony dóbr osobistych pośrednio wskazane zostały przez ustawodawcę w art. 24 § 1 k.c. i zaliczamy do nich:

I. Istnienie dobra osobistego. 

Pierwszą przesłanką jaka musi zaistnieć by ubiegać się o ochronę dóbr osobistych jest istnienie dobra osobistego. W praktyce oznacza to, że Powód (tj. osoba, której dobra osobiste zostały zagrożone lub naruszone) winien wykazać, że w danej sytuacji doszło do zagrożenia lub naruszenia któregoś z dóbr osobistych wymienionych w art. 23 k.c. lub innego przyjętego przez orzecznictwo. Pamiętajmy, że wskutek jednego zachowania sprawcy może dojść do naruszenia więcej niż jednego dobra osobistego. 

II.Zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego cudzym działaniem.

Drugą przesłanką jaka musi zaistnieć by ubiegać się o ochronę dóbr osobistych jest zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego. Powyższe oznacza, że ochronie prawnej podlega już sam “stan zagrożenia”.

Jak jednak ocenić, czy w moim przypadku wystąpiło zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego? 

a) zagrożenie dobra osobistego cudzym działaniem: 

Zgodnie z orzecznictwem, stan zagrożenia powinien przede wszystkim być realny i konkretny Oznacza to m.in., że stan zagrożenia naruszenia dobra osobistego nie może być naszą subiektywną oceną. Stan zagrożenia jest bowiem uzasadnioną obawą zagrożenia jednego z naszych dóbr osobistych. Ponadto, stan zagrożenia musi istnieć w czasie, w którym sąd rozstrzyga o podstawach udzielenia ochrony. Stan zagrożenia może wystąpić zarówno przed naruszeniem dobra osobistego, jak i już po jego naruszeniu. 

b) naruszenie dobra osobistego cudzym działaniem:

Z naruszeniem dobra osobistego mamy do czynienia, gdy doszło do przekroczenia granicy zagrożenia dobra osobistego (wyrok SA w Krakowie z dn. 30.04.2015 r., I ACa 216/15).

Przykładem naruszenia dobra osobistego w postaci zdrowia jest np. uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, zaś naruszenie dobra osobistego w postaci wizerunku stanowi np. zniekształcenie wizerunku lub rozpowszechnienie wizerunku bez wiedzy i zgody danej osoby. 

 

Kwestia zagrożenia lub naruszenia dóbr osobistych powinna być ujmowana w płaszczyźnie faktycznej i prowadzić do ustalenia, czy dane zachowania, biorąc pod uwagę przeciętne reakcje ludzkie, mogły obiektywnie stać się podstawą do negatywnych odczuć po stronie pokrzywdzonego. Powód musi wykazać, iż doszło do zagrożenia lub naruszenia istniejącego dobra osobistego. Ocena, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych, ma charakter obiektywny. Powód nie musi udowadniać własnych ujemnych przeżyć psychicznych związanych z zachowaniem sprawczym. Istnienie takich przeżyć jest obojętne dla stwierdzenia naruszenia. (Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyrok z dn. 19 stycznia 2018 r. (sygn.akt. I ACa 656/17). 

III. Bezprawność zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego cudzym działaniem.

Trzecią przesłanką jaka musi zaistnieć by ubiegać się o ochronę dóbr osobistych jest bezprawność zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego. Bezprawność jest przesłanką niezbędną do przypisania odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych. Ustawodawca w art. 24 k.c. wprowadził tzw. domniemanie bezprawności. Powód nie musi więc co do zasady wykazywać, że dane naruszenie miało charakter bezprawny. Powód powinien więc  wykazać jedynie zagrożenie lub naruszenie istniejącego dobra osobistego. Ciężar obalenia bezprawności ciąży zatem na stronie pozwanej, która może bronić się poprzez wskazanie jednej z okoliczności wyłączających bezprawność tj. np. stan wyższej konieczność, czy też zgoda uprawnionego. 

Reasumując, wykazanie istnienia danego dobra osobistego, a także jego zagrożenia lub naruszenia cudzym działaniem stanowi wystarczającą podstawę do ubiegania się o ochronę dóbr osobistych.

 

Bibliografia: B. Janiszewska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, cz. 1 (art. 1–55(4)), red. J. Gudowski, Warszawa 2021, art. 24