Prawo do swobody wyrażania swojej tożsamości płciowej jest jednym z elementów przyrodzonej, niezbywalnej i nienaruszalnej godności, która stanowi źródło wolności i praw człowieka, o czym mowa w art. 30 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, ponadto ustawa zasadnicza nakłada na władzę publiczną obowiązek jej poszanowania i ochrony.
Pomimo nałożenia przez ustawodawcę powyższego obowiązku, spoczywającego na władzy publicznej, w naszym ustawodawstwie nadal brakuje przepisów prawnych, które kompleksowo regulowałyby problematykę korekty płci metrykalnej.
Ostatnie podjęte przez władzę ustawodawczą próby zakończyły się decyzją Prezydenta Andrzeja Dudy o skierowaniu Ustawy o uzgodnieniu płci uchwalonej w dniu 10 września 2015 roku do ponownego rozpatrzenia przez Sejm, który nie odrzucił weta Prezydenta.
Wobec braku uregulowania przez ustawodawcę kwestii związanej z korektą płci metrykalnej – to na sądach spoczywał ciężar odnalezienia podstawy prawnej, która rozwiązuje problem osób zmagających się z rozbieżnością pomiędzy płcią przypisaną im po urodzeniu, a psychiczną tożsamością płciową.
Zgodnie z Postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 1991 roku (sygn. akt III CRN 28/91) poczucie przynależności do danej płci stanowi dobro osobiste wynikające z art. 23 k.c., tym samym podlega ochronie w trybie procesowym, czyli w drodze powództwa o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c.
Powództwo o ustalenie z art. 189 k.p.c. znajduje swoje zastosowanie w przypadku korekty rozbieżności pomiędzy płcią metrykalną, a płcią odczuwalną. Powyższa droga została wypracowana przez linię orzeczniczą sądów po 1989 roku.
Wymogi formalne pozwu o ustalenie w przedmiocie korekty płci reguluje art. 187 k.p.c. w zw. z art. 126 k.p.c.
Poniżej przedstawiamy Państwu przykładowe pismo procesowe w przedmiotowej sprawie wraz z jego omówieniem.
- Właściwość sądu: Sąd Okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania pozwanych/pozwanego.
- Strony postępowania:
- Powód: osoba transpłciowa, która wnosi o dokonanie korekty płci metrykalnej;
- Pozwani: rodzice osoby transpłciowej/ jeżeli jedno z rodziców nie żyje pozwanym jest żyjący rodzic/jeżeli obydwoje rodzice nie żyją należy złożyć w piśmie procesowym wniosek o ustanowienie kuratora.
- Opłata sądowa: 600 zł (zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).
- Oznaczenie rodzaju pisma – w związku z faktem, iż postępowania o ustalenie w przedmiocie korekty płci są rozpatrywane przez sądy w trybie procesowym, pismo procesowe w przedmiotowych sprawach należy oznaczyć jaki „pozew”.
- Wskazanie dowodów na wykazanie faktu poczucia przynależności do odmiennej płci – w sprawach z zakresu korekty płci metrykalnej najczęściej przedstawiamy dokumentację medyczna np. opinia psychologa/seksuologa, z której wynika rozbieżność pomiędzy płcią przypisaną stronie powodowej po urodzeniu, a jego psychiczną tożsamością płciową.
- Uzasadnienie – w tym miejscu należy uzasadnić swoje żądanie tj. dlaczego Powód żąda ustalenia przez sąd korekty płci metrykalnej.
- Własnoręczny podpis.
- Załączniki tj. potwierdzenie uiszczenia opłaty sądowej od pozwu, odpis pozwu wraz z załącznikami, akt urodzenia Powoda i dowody, o których dopuszczenie i przeprowadzenie żądamy w petitum pozwu.
Zaznaczyć należy, że dopiero prawomocne orzeczenie sądu uwzględniające powództwo umożliwia wydanie nowych dokumentów stronie powodowej.
Należy również pamiętać, że w związku z brakiem przepisów umożliwiających zawarcie związku małżeńskiego parom jednopłciowym, sąd nie ma możliwości orzeczenia korekty płci wobec osoby transpłciowej pozostającej w związku małżeńskim.
W przypadku pytań lub wątpliwości związanych z problematyką sądowej korekty płci metrykalnej pozostajemy do Państwa dyspozycji.
źródła:
- postanowienie SN z 22.03.1991 r., III CRN 28/91, LEX nr 519375,
- ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego,
- ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
autor: apl. adw. Wiktoria Qader